Klinik Biyokimya

Klinik laboratuvarların en önemli fonksiyonu, klinisyenlere hastaların teşhis, tedavi ve takiplerinde önemli bilgiler sağlamaktır. Bir laboratuvar birimi olan Biyokimya Laboratuvarı’nda çok sayıda tahlil yapılmaktadır. Bu tahliller için kan, idrar ve vücut sıvı örnekleri (beyin, akciğer, karaciğer, vb.) kullanılır.

İnsanlar farklı olduğu gibi her bir insanın kan örnekleri de benzemekle beraber farklıdır. Ayrıca bu testlerde farklı yöntemler ve farklı cihazlar kullanılmaktadır. Bazı testlerde aynı gün içinde değişkenlik gösterebilir. Bundan dolayı tüm şartlar aynı olsada farklı sonuçlar çıkabilir. Bunu en aza indirmek için özellikle takip gerektiren testlerde aynı laboratuvar ortamında ve aynı saat dilimlerinde yapılması önerilmektedir.

Laboratuvar Testleri ile İlgili Genel Bilgiler

Normalde; glukoz, Na, Cl, K, trigliserid, total kolesterol, HDL, LDL kolesterol, Mg, demir, ferritin, ALP, folat, B12 vitamini, D vitamini, GH ve PTH testlerinin doğruluğu için 12 saatlik açlık gerekmektedir.

Ancak tüm testler için geceden 10-12 saatlik (16 saati geçmemeli) açlık sonrası sabah kan verilmesi önerilmektedir. Açlık döneminde sadece su içilebilir.

Ayrıca tetkikden önceki 24 saat süresince ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılması ve en az yarım saat kadar dinlenilmiş olması önerilmektedir.

Günlük biyolojik ritim, egzersiz, açlık, diyet, ilaç alınması, alkol veya sigara (hemoglobin, eritrosit (kırmızı kan hücresi), lökosit (beyaz kan hücreleri) ve CEA düzeylerini arttırır) kullanılması belirli tetkikleri etkileyebilmektedir.

Düzenli kullanılan ilaçlar var ise, doktor belirtmedikçe günlük düzeni bozulmaksızın ilaçlara devam edilmesi gerekmektedir.

Tam idrar tetkiki (TİT) yapılırken üriner bölge temizlenir. Bir miktar idrar tuvalete yapılır. Orta idrar laboratuvar tarafından verilen idrar kabına boşaltılır ve kapağı kapatılır. İdrarın son kısmı tuvalete yapılır. Örnek en geç 30 dk içinde laboratuvara teslim edilmelidir.

Laboratuvar Testlerini Etkileyen Belirli Faktörler

Cinsiyet

Ergenlik öncesi iki cins arasında pek fark yoktur. Ergenlik sonrası dönemde erkeklerde serum ALP, CK, ALT ve AST enzimleri yüksektir. Erkeklerde serum albumin, magnezyum, kalsiyum ve kolesterol daha yüksektir. Kadınlarda ise demir ve hemoglobin düzeyleri daha düşüktür. Kadınlarda ALP değerleri menapoz sonrası yüksek bulunur.

Yaş

Yenidoğan dönemi kendi referans aralıklarına sahiptir. Çocukluk dönemlerinde plazma proteinleri, kemik ve enzim düzeyleri artmaktadır. Ergenlik döneminde hormonal düzeyler değişir. Erişkinlerde trigliserit ve kolesterol yükselir. Enzim düzeyleri, serum üre ve ürik asit değerleri adolesan dönemden daha düşüktür. Yaşlılarda kreatinin klirensi azalır, idrar proteini artar. 50 yaş üzerinde erkeklerde serum testosteron azalır, kadinlarda FSH, LH artar, östrojen azalır.

Beslenme

Bazı gıdalar kan ve idrarda test sonuçlarını etkilemektedir. Yüksek proteinli diyet sonrası üre, amonyak ve ürik asit düzeyleri yükselir. Yağlı diyet sonrası serum lipid profili değişiklik gösterir. Kafein içeren içecekler katekolamin, glukoz, kortizol, yağ asitleri ve trigliserit düzeylerini yükseltir.

Mevsim

Yazın D vitamini (1,25 dihidroksi kolekalsiferol) üretimi artar.

Gebelik

Ortalama kan hacmi artar. Buna bağlı olarak test sonuçları değişebilir.

Sigara

Plazma ve idrar katekolaminleri artar. Kan glukozu, laktat, CEA, kolesterol, karboksihemoglobin, vitamin B12 yükselir.

Alkol

Trigliserid, glukoz, laktat ve kortizol artar. Kronik alkol alımında GGT, AST ve ALT düzeyleri yükselir.

Postür (Duruş)

Hastadan mümkün olduğu kadar aynı pozisyonda (ideal oturuş pozisyonu ve dik şekilde) kan alınmalıdır. İlk günler uzun süren yatak istirahatlerinde hematokrit seviyesi artar. Uzun süreli yatak istirahatinde sıvı retansiyonuna bağlı albumin ve protein düzeyi azalır, kemikten kalsiyum mobilizasyonu sonucu kan ve idrar kalsiyum düzeyi artar.

Egzersiz

Tetkikten bir gün önce sportif aktivite yapılmamalıdır. Laktat, CK, AST, LDH ve bazı hormonlar (GH, testosteron, androstendion, LH vb) egzersiz sonrası yükselebilmektedir.

Ayrıca ilaçlar, ateş ve kan nakli de test sonuçlarını etkiler.

Yaşa Göre Önerilen Tarama Testleri

Bebeklik Dönemi

Bebeğin büyüme ve gelişimine etki eden anemi (kansızlık) testleri önerilmektedir.

Çocukluk Dönemi

Obez çocuklarda (vücut kitle indeksi: 95. persentil veya 30 kg/m2 ve üzeri) diyabet(şeker), uyku apnesi, yüksek kolesterol ve tansiyon gibi hastalıklar yönünden yüksek risk altındadır. Özellikle aile öyküsü olan obez çocuklarda 10 yaşından önce diyabet ve kolesterol yönünden tarama testleri önerilmektedir.

Gençlik ve Genç Erişkin Dönemi

Aşağıdaki risk faktörlerinden en az ikisi varsa;

• Sigara
• Hipertansiyon (140/90 mm Hg ve üzeri)
• Diyabet (şeker)
• Aşırı kilo
• Ailede erken kalp hastalığı öyküsü
• Düşük HDL kolesterol ve yüksek total kolesterol, yüksek LDL kolesterol

Bu kişiler riskli guruptadır ve yakın izlem için lipid paneli ve glikoz testleri yapılması gerekir.

Erişkin Dönemi

• 20 yaş ve sonrası erişkinlerin tümü her 5 yılda bir tam bir açlık lipid profil (HDL, LDL, trigliserid, total kolesterol) testinden geçmelidir. Lipid düzeyleriniz düşük veya normalse testlerin arasını açabilirsiniz.
• Ancak 35 yaş üstü erkekler ve 45 yaş üstü kadınların tümü rutin olarak lipid bozuklukları açısından taranmalıdır.
• Ayrıca yukarıdaki risk faktörlerinden ikisinin varlığı da yine yakın izlem gerektirir.

50 Yaş ve Üzeri Erişkin Dönemi

• Eğer aşırı kilo varsa, diyabet (şeker) hastalığı için açlık kan şekeri (AKŞ) testi veya 2 saatlik oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılmalıdır. Özellikle BMI ≥25 kg/m²’ ve ≥45 yaş erişkinlerin 3 yılda bir diyabet taramasından geçirilmelidir.
• Ayrıca yine erişkinlerdeki gibi 5 yılda bir kolesterol yüksekliği için lipit paneli testleri yapılmalıdır. Riskli guruplar daha sık takip edilmelidir.
• Ayrıca bu yaş gurubunda anemi (kansızlık) yönünden ve böbrek fonksiyonları yönünden değerlendirilmeli ve takip edilmelidir.
• Kolorektal (bağırsak) kanserlerde tarama için 50 yaş ve üstünde (risk faktörleri olanlarda 40 yaş ve üstü) gaitada gizli kan testi önerilir.

Hastanemizde Uygulanan Biyokimyasal Testler

• Klinik biyokimya
• Hormon
• Hematoloji - koagülasyon ve idrar testleri
• Tiroit hormonları
• Vitamin düzeyleri
• Kalp hastalıkları
• Diabet (şeker)
• Anemi (kansızlık)
• İnfertilite
• Gebelik
• Karaciğer, böbrek fonksiyon testleri